Onlangs kwam ik tijdens de tentoonstelling ‘Bali – Behind The Scenes’ in het Tropenmuseum erachter dat Nederland de eerste was die Bali neer heeft gezet als toeristische trekpleister. Niet omdat het er zo mooi was, maar om onze vreselijke geschiedenis aldaar weg te moffelen. De vraag is nu: moet je er nog wel heen (willen) gaan? Of moeten we anders naar het eiland leren kijken?

Behind The Scenes

Tijdens de tentoonstelling ‘Bali – Behind The Scenes’ presenteert het Tropenmuseum momenteel het verhaal van Bali aan de hand van de beroemde Indonesië collectie en kom je er van alles tegen wat het eiland zo bijzonder, authentiek en eigen maakt. Foto’s van het prachtige landschap, kunst, hindoeïsme, offers en rituelen – je vindt het er allemaal. Zonder dat je op Bali geweest hoeft te zijn, zie je dat ‘het paradijs’ momenteel zwaar onder druk staat, maar dat de cultuur nog altijd springlevend is en zich door de drukte heen probeert te vechten. Bovendien kom je er ook mooie voorbeelden tegen waarin kunst en activisme op het eiland worden gecombineerd. Zo probeert de activistische kunstenaar Made Bayak de plasticproblematiek op een toffe manier onder de aandacht te brengen en zorgt het lokaal voor een nieuwe vorm van bewustzijn.

De tentoonstelling brengt niet alleen het geliefde vakantieoord in beeld, maar laat ook de minder idyllische kant zien. Een van de minder idyllische kanten is onze rol op het eiland aan het einde van de 19e eeuw én de gevolgen daarvan. Deze wake-up call deed zoveel met mij, dat ik in dit artikel graag met jullie wil delen wat ik daarover heb opgestoken.

Het toerisme & de werkelijke oorsprong

Voor en tijdens mijn reis naar Bali vorig jaar wist ik dat veel Nederlanders inmiddels naar Bali gaan, en dat wij – naast de Chinezen en Australiërs – flink meehelpen aan de populariteit ervan. Wat ik tijdens mijn reis echter nog niet wist en tijdens mijn bezoek aan het museum pas achterkwam, is dat wij ook nog eens de “oorsprong” zijn van dit alles: het eiland promoten als ‘paradijs’ en vooral níet de werkelijkheid willen laten zien, om weg te moffelen waar we ons tóen al voor schaamden: de periode van het einde van de 19e eeuw, waarin wij Bali hebben gekoloniseerd en vreselijke dingen hebben gedaan met het eiland en haar inwoners.

Dat Bali een Nederlandse kolonie is geweest, wist ik wel. Ik heb er tijdens mijn reis met enkele Balinezen over gepraat, maar eigenlijk vonden de Balinezen de geschiedenis wel “prima”. De geschiedenis leek ver weg – te ver weg – en eigenlijk op een bepaalde manier vergeten te zijn. Ze waren hartstikke blij met de ontwikkeling van het eiland, met de vele Nederlanders, verwelkomden me met open armen en wilden m’n reis zo comfortabel mogelijk maken. Begrijpelijk, it pays the bills. Maar of ze beseffen dat hun voorouders daar ook werkelijk de prijs voor hebben betaald, was me de vraag.

Nederland heeft daarin dus, op haar eigen gestoorde manier, ‘haar werk goed gedaan’. Want na 1908 heeft de koloniale overheid er alles aan gedaan om Nederland en de rest van de wereld het geweld van de verovering van Bali te laten vergeten. Vlak daarvoor bestond Bali namelijk nog uit verschillende vorstendommen. Waar “we” in 1882 het noorden van het eiland hadden gekoloniseerd, werd dat in 1906 en 1908 al snel vervolgd met de overige gebieden op het eiland. Vanaf dat moment was het hele eiland onder Nederlands bestuur én gingen we tegelijkertijd keihard aan de bak om te laten zien dat we eigenlijk geen kwaad hadden gedaan.

Opeens werden de Nederlanders de ‘behoeders van de Balinese cultuur en religie’ en creëerden we het beeld van Bali als lieflijk eiland, waar toeristen meer dan welkom waren. In 1914 verschenen de eerste toeristische brochures. Fotoboeken en ansichtkaarten met beelden van prachtige rijstvelden, vredig dorpsleven, rijkversierde tempels en spectaculaire rituelen droegen bij aan het paradijselijke beeld van Bali. Door deze ‘propaganda’ kwam de toeristenindustrie op gang en werd al snel vergeten wat de Nederlandse rol op het eiland was en wat de Nederlanders er werkelijk hadden gedaan.

Open je ogen

Hè gatsie. Vond ik alles wat ik inmiddels had opgestoken over Bali al pijnlijk om aan te zien, maakt deze waarheid het allemaal nóg heftiger. Het gaf me opnieuw een totaal andere context over de ontwikkelingen van het gebied.

Hoe meer ik te weten kom over de Nederlandse geschiedenis, hoe meer ik het een pijnlijke realiteit vind. Zodra je de harde waarheid leert kennen, word je pas echt wakker geschud. En snap je waarom we het hier nu zo goed hebben.

Bewuster op reis

Het laatste gedeelte van de tentoonstelling staat in het teken van bewuster reizen en moet je jezelf letterlijk in de spiegel aankijken. Want tja, wat zegt dit alles nu eigenlijk over mezelf? Je vindt er diverse bordjes met tips rondom bewuster reizen en kunt zelf invullen wat je gaat doen in het teken van bewuster reizen. Daar werd ik extra blij van, aangezien mijn boek ‘Duurzaam reizen‘ met 15 inspirerende bestemmingen binnen Europa en tips om bewuster op reis te gaan, in september 2020 wordt uitgebracht. Een van de aanleidingen om dit boek uit te brengen, was wat ik op Bali had gezien en meegemaakt. En zo is het cirkeltje weer rond.

En daarmee zeg ik niet dat je niet naar Bali moet of mag gaan, maar wel om je ogen te openen en je te verdiepen in het eiland. If it’s too good to be true, it probably is. Dat gaat duidelijk op in het geval van Bali. En het is de moeite waard om te snappen waarom dat eigenlijk is.

Aanrader

Voordat je (volgende) reis naar Bali plaatsvindt, raad ik daarom zeker aan een bezoekje aan de tentoonstelling te brengen. De tentoonstelling geeft je inzicht, waardoor je zelf een interpretatie kunt geven aan de ontwikkelingen in het gebied. Of je al een grote liefde hebt voor Bali of niet, het is echt een bezoekje waard om met een geïnformeerde blik naar het eiland te leren kijken. De tentoonstelling is tot en met 10 januari 2021 te zien in het Tropenmuseum in Amsterdam. Het museum is dinsdag t/m zondag van 10.00 – 17.00 uur geopend.

Adres

Meer info vind je op: www.tropenmuseum.nl

Lees ook:

• Bali vs. Bali
• Tips voor de leukste reiscadeaus
• 7 x Wat je (niet) moet weten voordat je naar Bali afreist
• Waarom groots doen als het ook klein kan? Ga op mini-avontuur!

 Je kunt mij persoonlijk volgen op YouTube, Twitter en Instagram.
Je kunt Moderne Hippies volgen op Facebook en Instagram.

Dit artikel is geschreven in samenwerking met het Tropenmuseum. Net als alle artikelen die we maken, staat onze boodschap, interesse en enthousiasme in het verhaal centraal. Deze samenwerking maakt het mogelijk om nog veel meer moois te maken voor de community. Wil jij graag met ons samenwerken? Stuur ons dan gerust een mailtje.