Enkele weken geleden schreef ik over mijn zoektocht naar een nieuwe weg. Want wat doe je als je je vertrouwen in de politiek en de maatschappij verliest? Zoek je dan een groep gelijkgestemden om een nieuwe samenlevingvorm mee op te richten? En leidt dat uiteindelijk naar meer openheid en vrijheid of word je dan eigenlijk nog geïsoleerder en op jezelf gericht?
Ik keek de documentaire Youtopia (in VPRO’s Tegenlicht) in de hoop antwoorden op mijn vragen te vinden.

In het kader van het tv-programma Utopia (maar hoe minder we daarover zeggen hoe beter, in mijn opinie) neemt de documentaire drie verschillende autonome samenlevingsvormen onder de loep: een hackerscommunity in Spanje, een eco-dorp in Hongarije en een transition town in Engeland.

In Calafou in Spanje hebben hackers een technocommune opgericht, waar ‘intelligente oplossingen voor problemen’ worden bedacht en geïmplementeerd. Het hacken gebeurt via ‘vrije’ (niet-commerciële), vaak door henzelf gebouwde software en platforms en richt zich op diverse gebieden binnen de maatschappij – energie, economie, het rechtssysteem, het monetaire systeem (o.a. via virtuele valuta als Bitcoin, hoewel daar binnen de commune onenigheid over bestaat). Er wordt dus letterlijk gebouwd aan duurzame alternatieven voor de huidige aanpak. Specifieker kan ik daar helaas niet over zijn, want als self-confessed digibeet snap ik er verder stiekem helemaal niets van ;).
Calafou maakt deel uit van de Integrale Coöperatie en heeft dus zowel een netwerk als een ‘naar buiten gerichte’ mentaliteit; de experimenten binnen de commune zijn bedoeld als blauwdruk voor implementatie in en dus verandering van de huidige maatschappij. Openheid kenmerkt de communicatie, zowel binnen de commune (hoewel soms moeizaam) als met de buitenwereld. De hackers streven niet naar de perfecte staat, ze experimenteren op zoek naar een beter alternatief.

Dat is heel anders in het Jobbik-dorp in Galgahevic, Hongarije, een op conservatieve idealen gebaseerd eco-dorp, opgericht door Geza Varga. Hij is parlementslid voor de rechts-radicale partij Jobbik en wil in zijn dorp weer terug naar de levenswijze en traditionele waarden en normen die zijn voorouders hadden. De boerderij is het economische hart van de gemeenschap en op het daaromheenliggende land kunnen bewoners hun eigen huis bouwen, nadat ze zich in de commune ingekocht hebben. In de loop van de tijd is echter gebleken dat het moeilijk is om het eens te worden over de toekomst van het dorp, helemaal op de lange termijn. Varga probeert in het dorp zijn perfecte samenleving te creëren, maar de prijs daarvoor blijkt voor veel mensen te hoog; er dreigt een ‘eco-dictatuur’ (Varga’s eigen woorden) te komen.

Als laatste (en het dichtste bij mijn hart – toen ik aan het WWOOF-en was in Embercombe, kwamen heel veel mensen daar uit Bristol en nu weet ik waarom): Bristol. Bristol is een transition town in Engeland en is gekozen tot de Green Capital van Europa. Binnen de stadsgrenzen wordt geprobeerd meer autonomie te creëren door het oprichten van een lokale munteenheid, de Bristol Pound (en ik ken zomaar iemand die meegewerkt heeft aan de Bristol Pound!). Zo stroomt er geen geld weg naar nationale ketens, maar blijft alles geïnvesteerd in de lokale winkels en de stad. Burgemeester Geurge Ferguson (die zich bewust niet bij een partij heeft aangesloten, omdat hij niet wil dat landelijke belangen meespelen in de lokale politiek) is er in ieder geval zeer positief over.

Zo zien we dat er heel verschillende visies en uitwerkingen van het verlangen naar een nieuw systeem zijn. Twee dingen komen er echter in ieder geval naar voren, die belangrijk zijn voor het creëren van een nieuwe samenleving: openheid van geest, het uitgaan van de vragen inplaats van de antwoorden. En de bereidheid om te experimenteren en af en toe te falen – elke samenleving is door trial and error opgebouwd, ook onze huidige. Door de historie heen heeft elke samenleving plaats moeten maken voor een nieuwe. De laatste 1500 jaar noemen we dat vooruitgang, maar dacht men dat in Rome ook toen het Romeinse Rijk ten onder ging aan decadentie en tenslotte geplunderd werd door barbaren? Even the mighty must fall and make way for the new.
Ik ga al uit van vragen en ik ben niet bang om fouten te maken. Dat is al wat. Maar het begint allemaal met één ding: het lef om onbegaan terrein te betreden. Ik durf, ook al is het best eng. En jullie?

-xx- Liselore

Bekijk de documentaire Youtopia hier.