Lang heb ik gepiekerd over hoe ik dit artikel moest beginnen. Het is een artikel voor Moderne Hippies, mensen die misschien liever helemaal geen vis of vlees eten. Zelf eet ik wel vlees en vis, hoewel ik wel heb geëxperimenteerd met vegetarisme en veganisme. Dit past op dit moment niet bij me. Ik heb laatst weer een hele interessante documentaire gezien over het (niet) eten van vlees: Cowspiracy. Deze docu onderzoekt de impact van de veehouderij op het milieu en hoe milieuorganisaties met deze informatie omgaan. En vooral: hoe de wereld drastisch zou veranderen als we met zijn allen geen vlees zouden eten. Ik probeer sindsdien weer zo min mogelijk vlees te eten. Maar goed, vandaag gaat het over vis.

Ik ben van mening dat als het in je budget past en je hebt de keuze tussen verantwoord vlees of vis of de wel bekende plofkip en met netten gevangen tonijn, dat de keuze snel gemaakt is. Met dit in mijn achterhoofd, heb ik een artikel geschreven aan de hand van mijn ervaringen in Vietnam: mijn reis om de kweek en productie van de pangasius vis eens goed onder de loep te nemen.

Pangasius. Geen vis ter wereld die op zo’n grote schaal veroordeeld wordt, en toch eten we het met z’n allen massaal. Pangasius is goedkoop, makkelijk te bereiden en gezond. Maar hoe gezond is de uit Vietnam afkomstige pangasius filet nu eigenlijk? Wat is er waar van alle horrorverhalen die op internet te vinden zijn? Waarom staan dit soort verhalen overal op internet? Hoe komt deze vis aan zijn slechte imago? Zijn dit inderdaad de verhalen die blijkbaar overal ter wereld in zijn geholpen door journalisten met een dubbele agenda en visboeren uit Westerse landen omdat de concurrentie uit Vietnam te groot werd?

Aan de voorhand van mijn 5-daagse trip (onbetaald, maar natuurlijk is het heel erg gaaf om als blogger uitgenodigd te worden zo’n persreis mee te maken) heb ik onderzoek gedaan door de verschillende artikelen die er te vinden zijn, te lezen. Mijn hoofd begon te tollen: wat een negatieve informatie, maar geen enkel artikel of blog dat ik kon vinden, was wetenschappelijk onderbouwd. Wat wel zeker is: in Nederland bestaat er geen verse pangasius. Alle pangasius die je in de supermarkt, op de markt of bij de visboer koopt is, ontdooide pangasius. Naast dit ‘schandaal’ wat uitvoerig is onderzocht door de Keuringsdienst van Waarde, is er van alles te vinden over hormoongebruik, pesticiden en vervuild water. Ik schreef enkele notities en vragen op en nam me voor dit tijdens de reis zo goed mogelijk uit te pluizen.

Het ASC Keurmerk

Toen Vietnam jaren geleden op kleine schaal begon met het kweken van pangasius, deden ze maar wat. Er was nog geen stramien, geen keurmerk. De pangasiusvissen werden in kleine zelf gegraven vijvers gekweekt en het water werd amper ververst. Nu, anno 2015, ligt dit heel anders. De pangagiusproductie in Vietnam is uitgegroeid tot een miljardenbusiness, met een enorme export naar de US en Europa. Daarom bestaat er sinds 20 augustus 2012 het ASC keurmerk: de ‘Aquaculture Stewardship Council’. Dit keurmerk geeft consumenten de garantie dat zij vis kopen die is gekweekt met zorg voor de natuur en de sociale omgeving.

Anno 2015 heeft zo’n 50% van de productie in Vietnam en 100% van de pangasius die je in Nederland koopt het ASC Keurmerk. Dit keurmerk, opgericht door het WWF en de IDH (Sustainable Trade Initiative), zorgt ervoor dat:

• De viskweker met respect omgaat met zijn omgeving en de gemeenschap
• Er goede arbeidsomstandigheden zijn
• Medicijnen nadat de vissen een leeftijd van 3 maanden bereiken, niet meer worden gebruikt zodat mogelijke residuen helemaal verdwenen zijn uit het systeem van de vis

Het verkrijgen van dit keurmerk is een maandenlang proces waar heel veel bij komt kijken. De kwekerijen en fabrieken die dit keurmerk hebben ontvangen worden regelmatig gecontroleerd.

Met de groep bloggers mochten we een kijkje nemen bij een kwekerij en een fabriek met het ASC keurmerk.

De Kwekerij: Godaco

Met een bootje racend over de Mekong richting de duurzame ASC gecertificeerde pangasiuskwekerij Godaco, waar we bij aankomst werden ontvangen met verse kokosnoten en met kokoswater gestoomde aardappelen. De rondleiding begon bij de vijvers met de jongste vissen en eindigde bij de vijver met de vissen die elk moment levend naar de fabriek konden worden vervoerd, in tanks onder boten over de Mekong.

Op de kwekerij vind je grote rechthoekige kweekvijvers, waar de vissen binnen 6 maanden volwassen zijn, zo’n 1,2 kg wegen en klaar zijn om verwerkt te worden. In het wild kunnen ze wel 20 jaar oud worden en tussen de 10 en 18 kg wegen. In viskweekvijvers kunnen ze uitgroeien tot een vis van 25 kg wanneer ze 10 jaar oud zijn. De vis is op zijn lekkerst na 6 tot 8 maanden, wanneer ze tussen de 800 en 1200 gram wegen.

Per m3 zitten er ongeveer 15 pangagiusvissen in de vijver: betere leefomstandigheden dan veel artikelen beweren. Pangasius is echter wel een vis die zich prettig voelt in een school, ze kruipen/zwemmen van nature dicht bij elkaar. De pangasius heeft doorgaans meer vijver tot zijn beschikking dan ze eigenlijk nodig hebben. De arbeiders die hier werken (en wonen), werken 6 dagen per week 8 uur per dag, van 07.00 uur tot 18.00 uur met 2 uur pauze, welke ze gebruiken om te eten en voor ontspanning. Ze verdienen hier goed, naar het landelijk gemiddelde, wat zo’n 300 dollar per maand is. Wat me vooral opviel is dat het land van de kwekerij er heel mooi uitzag: overal bloemen, vlinders, vogels, fruitbomen, alles heel netjes onderhouden. Blijkt: de arbeiders onderhouden het land zelf. Ze tuinieren tijdens hun pauze of tijdens hun vrije dagen, en vinden dit naar eigen zeggen ontspannend en fijn om te doen.

De fabriek: Aquatex Bentre

In de gigantische ASC gecertificeerde fabriek werden we omgetoverd tot steriele marsmannetjes en zo mochten we het hele proces bekijken en fotograferen. We kregen een rondleiding die begon bij de band waar de vissen levend binnenkomen en eindigden bij de diepgevroren pangasiusfilets.

Ik moet eerlijk zeggen: het is nooit leuk om te zien hoe levende wezens met honderden tegelijk op een band worden gegooid, heftig spartelend. Om vervolgens op grote schaal dankzij een zo efficiënt mogelijk proces worden verwerkt tot diepgevroren filets: omdat wij zo graag vis willen eten. Maar het is nu eenmaal zo: de vraag naar vis is groot, en waar vraag is, is aanbod. Als het dan toch gebeurt, dan het liefst zo humaan en duurzaam mogelijk. Ik heb goed gekeken naar de manier waarop de arbeiders de vis doden: door een steek onder de kaak, met een snijdende beweging naar achter zodat de vis daarna in een tank snel helemaal leegbloed. Het lijkt mij humaner dan langzaam doodgaan op ijs, wat ze in andere fabrieken doen – al werd tijdens het interview vermeld dat het ‘verdoven’ op ijs een humanere manier zou zijn, omdat de vis dan minder pijn lijdt. “Dierenwelzijn is binnen de viskwekerij een nieuwe kwestie, daar moet nog naar worden gekeken. Het ASC heeft hier nog geen standaard voor.” Aldus Esther Luiten van ASC.

De arbeiders werken ook hier 6 dagen per week 8 uur, in twee shifts over de dag verdeeld. Ze verdienen 300 dollar per maand.

Niks mis met deze vis

Met het kweek- en productieproces zit het inmiddels dus goed. Alle panga die je in Nederland koopt, bezit het ASC Keurmerk dat ervoor zorgt dat de vis die je op je bord hebt duurzaam en sociaal verantwoord is vervaardigd. Ook met de waarden van de pangasius aan toxische stoffen zit het wetenschappelijk bewezen goed met pangasius: de Universiteit van Wageningen heeft onderzoek gedaan naar de toxische waarden van de vis (het rapport komt binnenkort uit) en kwam in september 2015 alvast met het volgende statement:

Ook schijnt het qua percentages aan CO2 uitstoot duurzamer te zijn voor de aarde, om gekweekte en met de boot in grote getale geïmporteerde vis te eten dan vis dichterbij gevangen met sleepnetten en vervoerd in vervuilende vrachtwagens. Exacte cijfers zijn niet bekend, maar dit werd tijdens de trip meerdere keren gezegd. Wel is het volgens mij logisch beter voor de zee om gekweekte vis te eten.

Smaak

Naast het inmiddels onterechte imago-probleem rondom de pangasius, heeft de vis het volgens velen qua smaak ook niet mee. Ik denk persoonlijk dat dat komt door de verhalen die er eerder over de vis werden verspreid: het zou een naar modder-smakende vis zijn die in zijn eigen uitwerpselen zwemt en deze ook binnenkrijgt. Op de kwekerij heb ik gezien hoe zowel in- als uitgaand water wordt gefilterd, zowel op de farm als in de fabriek. Alle fabrieken hebben filterinstallaties staan. De farms hebben aparte filtervijvers met waterplanten. Controle op water is een speerpunt van certificerende instanties als ASC en Global Gap. Controles en wateranalyses vinden continu plaats.

Over smaak valt natuurlijk te twisten: de ene persoon houdt meer van de zoutige zeevis, de ander van de zoetere zoetwatervissen. De pangasius staat bekend om zijn neutrale smaak, wat het een vis maakt die goed in diverse recepten te verwerken is. Ik heb thuis nogmaals de proef op de som genomen: een pangasiusfilet ontdooit en hem in een beetje olijfolie, peper en zout gebakken. Modderig? Nee, naar mijn mening echt neutraal.

In Vietnam hebben we de vis op veel verschillende manieren geproefd: in springrolls, gestoomd met citroengras, gepaneerd en bedekt met gebakken lente-uitjes, gefrituurd, gebakken in een Aziatische barbecuemarinade geserveerd met een groene mangosalade en verwerkt in gerechten met gebakken rijst en in stoofpannetjes.

Mijn favoriete gerecht was het Vietnamese traditionele vispannetje met verse pangasius. Ja, verse. Zoals je dat alleen in Vietnam kunt krijgen: direct uit de rivier, met bot en vet en vel verwerkt in het gerecht. De smaak van de vis kwam hier echt goed tot zijn recht: een zoetige, verse vis met fijne dunne vetrandjes. De pangasiusfilet die we hier in Nederland kunnen krijgen is helaas al helemaal verwerkt tot een filet, wat hem naar mijn mening minder smaakvol maakt. Als filet is hij natuurlijk wel veel makkelijker te bakken en stomen.

Duurzaam van ver of lokaal gevangen?

Mijn mening over het hele verhaal? Met de in Nederland verkrijgbare pangasiusfilet zit het wel goed. De kwekerijen en fabrieken in Vietnam hebben er werkelijk alles aan gedaan om het imago van deze vis op te krikken. Over smaak valt te twisten. Je moet voor jezelf bedenken of je gaat voor lokaal gevangen zeevis zoals een schol (wat overbevissing kan betekenen), of voor duurzame en goedkopere geïmporteerde vis zoals pangasius.

Wat is jouw mening over deze kwestie?