Een zondagochtend afgelopen december. Ik zit in een serene, spaarzaam ingerichte ruimte met zo’n 15 andere mensen. Het is de eerste keer dat ik meedoe aan een stille ochtend, na 3 maanden inleiding in zen, en dus ook meteen in het diepe met 2 uur mediteren achter elkaar. And that’s not all! In tegenstelling tot mijn kleine beginnersgroepje gaan de loopmeditaties tussendoor behoorlijk hard, zeg maar snelwandeltempo. Na twee sessies in de lotushouding slaapt mijn been zo diep dat ik meteen weer omval bij het opstaan. In verwarring door een andere plaats dan gewoonlijk houd ik bij de theeceremonie mijn kopje aan de verkeerde kant bij het inschenken, thee die vervolgens gloeiend heet blijkt te zijn, maar die iedereen verder wel heel snel opdrinkt! Mijn BF vatte het later thuis samen als “Dus iedere stap was een marteling”, maar eigenlijk vond ik het – naast slightly embarrassing – vooral heel komisch!

Zen 1

Zen 101: ergens in de 6e eeuw kwam het boeddhisme, via China met invloed van de Tao, terecht in Japan. Pas eeuwen later werd het echt populair en kwam de focus op concentratie-meditatie te liggen, eenvoudig en op het individu: zen. De basics van zenmeditatie zijn 2 keer per dag 20 minuten mediteren*: 1 keer om de dag te verwerken, 1 keer voor je eigen levensbagage.** Dit doe je door te gaan zitten op een rustige plek in een meditatiehouding: met je benen in de (halve, kwart) lotushouding op een kussen (of op je knieën op een bankje, thanks), met je rug opgestrekt recht en je schouders ontspannen, ogen op een meter of anderhalf voor je gericht. Op een kruk is ook mogelijk als je dit niet redt. Bij zenmeditatie, of zazen, doe je het mediteren niet door ‘je hoofd leeg te maken’ of je op een mantra te concentreren, maar door het tellen van je ademhaling. Heel sec en spartaans en bedrieglijk simpel, iedere keer als er een gedachte opkomt weer beginnen bij 1. Mocht je de 10 halen, dan begin je weer bij 1. Maar het is ook juist OK dat die gedachten komen: wat je traint is opmerken dat je aandacht afdwaalt en weer terugkeren naar waar je op aan het letten was. Het is ook geen ontspannings- maar een aandachtsoefening. Al is ontspanning wel weer een consequentie van mediteren! Net als zelfkennis: door met mildheid en nieuwsgierigheid, nonjudgemental naar jezelf te kijken en je gedachten en gevoelens opmerken. Maar dit is ook waarom het voor heel gestreste mensen handiger is om niet meteen te gaan beginnen met mediteren, maar eerst een tijd een paar keer per week te gaan sporten, om de adrenaline uit je lichaam te krijgen.

Mocht dit je allemaal heel bekend in de oren klinken: ja, mindfulness is gebaseerd op zenmeditatie, sans boeddhisme, en is mede daarom op grote schaal geadopteerd in de Westerse geestelijke gezondheidszorg en het bedrijfsleven. Je hoeft echter geen boeddhist te zijn of te willen worden om aan zenmeditatie te doen. Ik heb zelf positieve ervaringen met mindfulness gehad, net als verschillende mensen in mijn omgeving, maar ik vind het fijner om me te verdiepen in de culturele en religieuze achtergronden en het volledige plaatje van de puzzel te ontdekken.

Zen 2

Mijn BF heeft eerder op zenmeditatie gezeten en hij is erg te spreken over hoe zijn concentratie verbeterde en hoeveel beter hij met stress om kon gaan. Nu is mijn ding – nou ja, één van mijn dingen – dat ik wel wat meer energie kan gebruiken, en getting out of my head and into my body helpt daarbij. Dus: ik ging op een cursus en BF voerde zijn zenregime op door weer twee keer per dag te mediteren met mij. Na een tijdje kwam onze kat er trouwens ook steeds bij liggen – katten kunnen tenslotte heel zen zijn. Maar al lijken wij heel sereen voor haar, van binnen draaien emoties en gedachten natuurlijk nog steeds op topsnelheid. Ik merkte hoe makkelijk het is om het letten op je ademhaling helemaal te laten zitten en gewoon lekker te gaan zitten denken. Soms komt er ook een springvloed van emoties op: ik ben zowel al eens in lachen als tranen uitgebarsten en ik heb zitten zieden van woede.*** De schaduwen van de sisal vloerbedekking op de cursus veroorzaakten dit effect waar ik na twintig minuten tureluurs van werd. Desalniettemin ging het mediteren in de eerste paar weken echt heel goed! Ik merkte al snel dat ik ontspannener was en ik ging mijn dromen onthouden omdat ik mijn aandacht meer in het moment kon richten. Maar goed, dan komt de realisatie “Oh wacht, dit is moeilijk”, waarop het geen zin hebben begint en iedere keer weer tijd maken om te gaan zitten een overwinning is. Het scheelt veel als je samen mediteert, maar zowel in positieve als negatieve zin. Je kunt elkaar net zo goed overhalen het wél te doen als het te laten zitten. Toch denk ik dat er wel degelijk een langzaam stijgende lijn in zit, zowel in het mediteren als in de resultaten ervan, vooral meer inzicht in mezelf en anderen. Dit eeuwige streven – ploeteren eigenlijk, spreekt mij veel meer aan dan forever happy filosofieën en overmatig positivisme: soms is het gewoon rot, soms is het gewoon mooi, that’s life.

Zen 3

Thing is, na deze maanden denk ik dat je mediteren het beste kunt vergelijken met je tandenpoetsen: niet dat dat zo’n geweldig, onvergetelijk event is waar je elke keer waanzinnig van geniet, maar als je het gaat overslaan of vergeten, gaan je tanden plakkerig aanvoelen van het laagje eroverheen. It’s just part of your routine. Het beste deel van groepsmeditatie is overigens in my humble opinion de theeceremonie! Niet dat dat ritueel er zo geweldig bij mij inzit, maar met na een uur of wat zitten kun je met zo’n aandacht genieten van de thee.

Zen 4

Ik volgde een introductie in zenmeditatie bij Zen.nl Den Bosch, een van de 40+ vestigingen van Zen.nl. Je kunt daar terecht voor cursussen, coaching, sesshins en gratis proeflessen bij jou in de buurt, maar er zijn ook nog allerlei andere plekken waar je je in zen kunt verdiepen. In juli en augustus is er bij Zen.nl Amsterdam, Breda, Den Bosch, Eindhoven, Haarlem, Nijmegen, Rotterdam en Wijchen een speciale, verkorte zomercursus voor beginners.

Wat zijn jullie ervaringen met (zen)meditatie?

*THIS IS HARD. Zonder dollen, alleen al die tijd ervoor maken is lastig. Ikzelf ben al heel blij als elke dag 1 keer lukt!

**Je hoeft daar niet speciaal een verdeling voor te maken, zo van ‘Ik ga nu hiervoor mediteren’.

***Dat was gelukkig allemaal thuis.